Jak uniknąć zachowku?
Planowanie spadku to ważny krok, który pozwala na uporządkowanie majątku i uniknięcie ewentualnych przyszłych konfliktów. Jednak w polskim prawie istnieje instytucja, która może komplikować przekazywanie majątku zgodnie z wolą spadkodawcy – zachowek.
W niniejszym artykule wyjaśnię, czym jest zachowek, komu przysługuje roszczenie oraz jakie kroki można podjąć, aby skutecznie się przed nim zabezpieczyć.
Czym jest zachowek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która zapewnia najbliższym członkom rodziny – przede wszystkim dzieciom, wnukom, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy – prawo do części spadku, nawet jeśli zostali oni pominięci w testamencie.
Prawo do zachowku przysługuje, gdy osoba uprawniona do dziedziczenia z mocy ustawy nie otrzymała żadnego udziału w spadku lub gdy jej udział jest mniejszy niż przysługująca jej kwota zachowku.
Wysokość zachowku wynosi 1/2 wartości udziału spadkowego, który przypadłby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym, a w przypadku małoletnich oraz osób trwale niezdolnych do pracy – 2/3 tej wartości.
W praktyce zachowek może ograniczać swobodę decyzji testatora.
Na szczęście istnieją legalne sposoby na to, aby skutecznie się przed nim zabezpieczyć.
W tym wpisie omówię dla Ciebie najważniejsze z nich i pomogę Ci uniknąć niechcianych roszczeń.
Jak uniknąć zachowku
Poznaj legalne sposoby, aby skutecznie zabezpieczyć się przed zachowkiem.
Umowa dożywocia – skuteczne narzędzie prawne
Jednym z najskuteczniejszych sposobów na zabezpieczenie swojego majątku przed roszczeniami o zachowek jest umowa dożywocia.
Może jednak mieć ona zastosowanie jedynie do nieruchomości.
W ramach tej umowy właściciel nieruchomości lub jej użytkownik wieczysty przenosi jej własność na inną osobę w zamian za dożywotnią opiekę.
Jest to szczególnie korzystne, ponieważ nieruchomość przekazana w ten sposób nie wchodzi do masy spadkowej, a więc nie podlega roszczeniom o zachowek.
W przeciwieństwie do darowizny umowa dożywocia ma charakter odpłatny, co oznacza, że nie podlega zaliczeniu na schedę spadkową.
Dzięki temu nieruchomość może być skutecznie wyłączona z obliczeń zachowku.
Jeżeli potrzebujesz konsultacji w przedmiocie konstrukcji takiej umowy – zapraszam do kontaktu.
Zrzeczenie się dziedziczenia – dobrowolna rezygnacja z przyszłych praw
Kolejną metodą jest zrzeczenie się dziedziczenia.
Jest to umowa notarialna zawierana pomiędzy przyszłym spadkodawcą a osobą wchodzącą do kręgu spadkobierców ustawowych za życia spadkodawcy.
Zrzeczenie się dziedziczenia powoduje, że zrzekający się nie tylko nie dziedziczy majątku, ale również traci prawo do zachowku.
Warto pamiętać, że taka umowa, przy braku odpowiednich zastrzeżeń, obejmuje również dzieci i wnuki zrzekającego się, co eliminuje ryzyko roszczeń ich strony.
Jeżeli potrzebujesz konsultacji w przedmiocie konstrukcji takiej umowy – zapraszam do kontaktu.
Wydziedziczenie – definitywne wykluczenie z dziedziczenia
Wydziedziczenie to sposób na pozbawienie prawa do dziedziczenia oraz zachowku, jednakże można z niego skorzystać tylko w określonych przypadkach.
Spadkodawca musi wskazać w testamencie konkretne, obiektywne i uzasadnione powody wydziedziczenia, takie jak rażące naruszenie obowiązków rodzinnych przez spadkobiercę lub popełnienie przestępstwa przeciwko spadkodawcy.
Ważne jest, aby wydziedziczenie było precyzyjnie uzasadnione, ponieważ w przeciwnym razie może zostać podważone przez sąd.
Jeżeli potrzebujesz konsultacji w przedmiocie konstrukcji takiej umowy – zapraszam do kontaktu.
Darowizny – przekazanie majątku za życia
Często stosowaną metodą jest przekazanie darowizn za życia. Taki krok pozwala zmniejszyć wartość majątku spadkowego, co może obniżyć ewentualne roszczenia o zachowek.
Warto jednak pamiętać, że darowizny na rzecz bliskich spadkobierców mogą być brane pod uwagę przy obliczaniu zachowku, zwłaszcza jeśli od ich dokonania nie minęło 10 lat przed śmiercią spadkodawcy, zaś darowizny na rzecz osób trzecich, niebędących spadkobiercami, nie są brane pod uwagę przy obliczaniu zachowku.
Jest to sytuacja, która na gruncie praktyki rodzi najwięcej problemów. Przepis jest bowiem jasny i czytelny. Do zachowku nie zalicza się darowizn, które zostały dokonane przed minimum dziesięciu lat dokonany na rzecz osób niebędących spadkobiercami lub osobami uprawnionymi do zachowku.
W przykładowej, abstrakcyjnej sytuacji, gdzie matka umową darowizny przekazała nieruchomość jednej z córek, 15 lat przed swoją śmiercią, nie ma znaczenia odległy termin darowizny, lecz fakt, że osobą obdarowaną była osoba będąca spadkobiercą ustawowym i uprawnionym do zachowku.
Jeśli więc syn postanowi dochodzić zachowku od spadkobierców, ponieważ został pominięty w późniejszym spadkobraniu (na przykład nie ujęty w testamencie) może skutecznie dochodzić roszczenia również z tej darowizny, która zaliczona zostanie na poczet obliczania zachowku.
Darowiznami, które nie zostaną zaliczone na poczet zachowku są wyłącznie te poczynione wobec osób trzecich, niezwiązanych z rodziną, niebędących spadkobiercami.
Skuteczne planowanie spadkowe – testament i lista długów
Planowanie spadkowe jest kluczem do uniknięcia konfliktów o zachowek. Sporządzenie precyzyjnego testamentu, w którym jasno określimy podział majątku, może znacznie ograniczyć możliwości roszczeń.
Warto także sporządzić listę długów i zobowiązań, które będą obciążały masę spadkową, co zmniejszy wartość, od której oblicza się zachowek.
Rozdzielność majątkowa – narzędzie dla małżonków
Dla osób będących w związku małżeńskim ciekawą opcją może być ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Dzięki niej część majątku, która znajduje się po stronie współmałżonka, nie wchodzi do masy spadkowej.
To pozwala zmniejszyć wartość majątku, od którego można dochodzić zachowku.
Mediacja i negocjacje – alternatywa dla procesu sądowego
W przypadku istniejących sporów dotyczących zachowku warto rozważyć mediację. Jest to alternatywa dla długotrwałych i kosztownych procesów sądowych.
Dzięki mediacji można osiągnąć porozumienie z potencjalnymi spadkobiercami lub osobami uprawnionymi do zachowku, co może skutecznie zakończyć spór na korzystnych warunkach, bez dalszej eskalacji konfliktu.
Roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu z upływem 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu lub daty otwarcia spadku, która tożsama jest z dniem śmierci spadkodawcy.
Po skutecznym upływie czasu roszczenie o zachowek staje się bezzasadne, a spadkobiercy, którzy nie zostali pominięci w spadku, mogą podnieść zarzut przedawnienia.
Jak uniknąć zachowku — podsumowanie
Zabezpieczenie się przed roszczeniami o zachowek wymaga starannego planowania i często współpracy z adwokatem lub radcą prawnym.
Umowy dożywocia, zrzeczenie się dziedziczenia, wydziedziczenie, darowizny oraz skrupulatne planowanie testamentowe to kluczowe strategie, które mogą pomóc w ochronie majątku.
Roszczenia o zachowek często wiążą się z bardzo emocjonalnym podejściem spadkobierców do sprawy, gdzie łatwo o brak obiektywizmu i zaognianie konfliktu rodzinnego.
Pamiętaj, że każda sytuacja jest inna, dlatego warto skonsultować i dobrać najodpowiedniejsze rozwiązanie do Twoich potrzeb.
Katarzyna Wojs
adwokat
Zdjęcia: Pixabay, David Bartus
***
Zachowek – czym jest, komu przysługuje
Czym jest zachowek?
Planowanie spadku to kluczowy element zabezpieczenia majątku i uniknięcia konfliktów, negatywnych emocji oraz niepotrzebnych formalności po śmierci.
Jednym z ważniejszych aspektów polskiego prawa spadkowego jest instytucja zachowku, która może stanowić zarówno wyzwanie, jak i ochronę interesów najbliższych członków rodziny [Czytaj dalej…]
