Czym jest zachowek?
Planowanie spadku to kluczowy element zabezpieczenia majątku i uniknięcia konfliktów, negatywnych emocji oraz niepotrzebnych formalności po śmierci.
Jednym z ważniejszych aspektów polskiego prawa spadkowego jest instytucja zachowku, która może stanowić zarówno wyzwanie, jak i ochronę interesów najbliższych członków rodziny.
W tym artykule omówię, czym jest zachowek i komu przysługuje, a w kolejnym wskażę, jak można się zabezpieczyć przed roszczeniami o zachowek.
Czym jest zachowek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów najbliższych członków rodziny w sytuacji, gdy spadkodawca pominie ich w testamencie.
Oznacza to, że nawet jeśli osoba sporządzająca testament postanowiła przekazać swój majątek innym osobom, uprawnieni do zachowku mogą dochodzić rekompensaty pieniężnej.
Zachowek przysługuje osobom, które z mocy ustawy dziedziczyłyby, ale nie otrzymały należnej im części spadku lub ich udział jest mniejszy niż kwota zachowku.
Wysokość zachowku wynosi połowę udziału spadkowego, który przysługiwałby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym, a w przypadku małoletnich lub osób trwale niezdolnych do pracy – dwie trzecie tej wartości.
Instytucja zachowku pozwala zatem na zabezpieczenie interesów rodzinnych, nawet w przypadku niekorzystnych rozporządzeń testatora.
Komu przysługuje zachowek?
Do dochodzenia zachowku uprawnieni są małżonek, rodzice oraz zstępni spadkodawcy, czyli jego dzieci, wnuki, prawnuki itd.
Zachowek przysługuje także osobom, które otrzymały swój udział w spadku, ale jego wysokość okazała się mniejsza od tego, co wynika z przepisów.
Wysokość zachowku zależna jest od całkowitej wartości spadku, od wielkości spadkowego udziału określonego przez dziedziczenie ustawowe, a także od tego, czy uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy.
Wskazać bowiem należy, że osobom trwale niezdolnym do pracy lub małoletnim przysługuje dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.
Komu nie przysługuje zachowek?
Zachowek nie przysługuje:
- osobom wydziedziczonym przez spadkodawcę,
- osobom, które postanowiły zrzec się dziedziczenia
- osobom, które postanowiły odrzucić spadek,
- osobom, które zostały uznane za niegodne dziedziczenia,
- małżonkowi, w sytuacji, gdy spadkodawca ubiegał się o rozwód z winy współmałżonka, a żądanie to było uzasadnione,
- małżonkowi w separacji.
Co to oznacza?
Wydziedziczenie to instytucja prawa spadkowego, która spadkobierców ustawowych prawa do zachowku.
Musisz jednak pamiętać, że brak wspomnienia o kimś w testamencie nie jest równoznaczne wydziedziczeniem.
Jeśli dana osoba nie została w nim uwzględniona, nadal przysługuje jej zachowek.
Podobnie jest w sytuacji gdy spadkodawca tworzy testament negatywny, określający kto nie powinien po nim dziedziczyć, wówczas osoby te nie mają prawa do spadku, jednak im także przysługuje prawo do zachowku.
Aby spadkodawca skutecznie kogoś wydziedziczył, powinien zawrzeć taką informację w testamencie i właściwie ją uzasadnić.
Przyczyny wydziedziczenia muszą dotyczyć przesłanek:
- naganne postępowanie wobec spadkodawcy,
- popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu spadkodawcy,
- rażącej obrazy czci spadkodawcy,
- niedopełniania względem spadkodawcy istotnych obowiązków rodzinnych.
Wydziedziczenie w testamencie nie jest ostateczne. Istnieje sądowa możliwość kwestionowania zasadności wydziedziczenia. Co do zasady odbywa się to w toku sprawy o zachowek.
Bezskuteczność wydziedziczenia może wynikać z nieistnienia podstaw wydziedziczenia określonych ustawą, przebaczenia albo tego, że przyczyna wydziedziczenia nie wynika z treści testamentu.
Zrzeczenie dziedziczenia lub odrzucenie spadku to oświadczenia woli złożone w umowie zawartej pomiędzy spadkodawcą a spadkobiercą z kręgu spadkobierców ustawowych.
Jej zapisy również jednak mogą zostać podważone przy powołaniu na tzw. wady oświadczenia woli — brak świadomości przy zawarciu umowy, swobody jej zawarcia, zawarcie umowy dla pozoru, a także działanie pod wpływem błędu, czy w wyniku podstępu lub groźby.
Jeżeli chodzi o osobę uznaną za niegodną dziedziczenia, to za taką osobę może uznać wyłącznie Sąd, po przeprowadzeniu stosownego postępowania i wyłącznie jeśli taka osoba:
- dopuściła się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- nakłoniła spadkodawcę podstępem lub groźbą do sporządzenia, lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodziła mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukryła lub zniszczyła testament spadkodawcy, podrobiła lub przerobiła jego testament albo świadomie skorzystała z testamentu przez inną osobę podrobionego, lub przerobionego;
- uporczywie uchylała się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego (przy czym dotyczy to wyłącznie obowiązku określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem, albo inną umową);
- uporczywie uchylała się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Potrzebujesz porady?
Jeśli masz pytania dotyczące zachowku, chcesz go dochodzić lub zabezpieczyć się przed roszczeniem – skontaktuj się ze mną.
Pomogę Ci rozwiać wszelkie wątpliwości i wskażę najkorzystniejsze rozwiązania prawne.
Katarzyna Wojs
adwokat
Zdjęcia: Pixabay, Ibrahim Boran
***
Zachowek – czym jest i jak się przed nim zabezpieczyć?
Jak uniknąć zachowku?
Planowanie spadku to ważny krok, który pozwala na uporządkowanie majątku i uniknięcie ewentualnych przyszłych konfliktów. Jednak w polskim prawie istnieje instytucja, która może komplikować przekazywanie majątku zgodnie z wolą spadkodawcy – zachowek.
W niniejszym artykule wyjaśnię, czym jest zachowek, komu przysługuje roszczenie oraz jakie kroki można podjąć, aby skutecznie się przed nim zabezpieczyć [Czytaj dalej…]
