Związki nieformalne w Polsce — obecnie coraz więcej osób żyje w związkach nieformalnych, które nazywamy również związkami partnerskimi, związkami kohabitacyjnymi lub konkubinatami.
Wynika to z różnych powodów – dla części osób jest to decyzja podyktowana osobistymi preferencjami, chęcią lepszego poznania osoby partnerskiej przed zawarciem małżeństwa czy brakiem pieniędzy na organizację „wesela marzeń”, dla wielu z osób wynika jednak z ograniczeń zewnętrznych – takich jak brak równości małżeńskiej w Polsce, nieuznawanie przez Polskę związków małżeńskich jednopłciowych zawartych za granicą czy też przedłużający się rozwód własny, czy osoby partnerskiej, uniemożliwiający zawarcie nowego małżeństwa.
W takich przypadkach związek nieformalny może być jedynym wyjściem.
Prawo w Polsce ciągle jeszcze – mimo obowiązku nałożonego wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12 grudnia 2023 r., w którym stwierdzono naruszenie przez Polskę prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego – nie formalizuje związków partnerskich.
Nieformalny związek partnerski dotyczy zarówno par jednopłciowych, jak i różnopłciowych.
Czym jest związek nieformalny?
Związek nieformalny to relacja między dwiema osobami, które decydują się żyć razem, dzielić codzienne obowiązki, finanse oraz często wspólnie wychowywać dzieci, ale nie mogą lub nie chcą zarejestrować tego związku w żaden formalny sposób. Z punktu widzenia prawa taki związek różni się od małżeństwa i związków partnerskich zarejestrowanych w krajach, gdzie taka możliwość istnieje.
Podstawowa różnica polega na tym, że związek nieformalny nie wymaga żadnych formalności ani procedur rejestracyjnych.
Nie daje też partnerom takich samych praw i obowiązków, jakie przysługują małżonkom.
Jednak w niektórych aspektach prawa, jak np. prawo do dziedziczenia po zmarłym partnerze, osoby żyjące w konkubinacie mogą uzyskać pewne uprawnienia, pod warunkiem że udowodnią istnienie faktycznego wspólnego pożycia.
Jakie prawa i możliwości prawne posiadam w związku nieformalnym?
Pomimo braku formalizacji związku, prawo w Polsce przewiduje pewne sytuacje, w których osoby żyjące w nieformalnym związku partnerskim mogą korzystać z określonych uprawnień.
Oto najważniejsze z nich:
Dziedziczenie i testament
Partnerzy żyjący w związku nieformalnym nie dziedziczą po sobie automatycznie na mocy ustawy, jak małżonkowie.
Aby zabezpieczyć prawo do majątku partnera, konieczne jest sporządzenie testamentu.
W przeciwnym razie majątek zostanie przekazany zgodnie z ustawowym porządkiem dziedziczenia, najczęściej rodzinie zmarłego. Nie wyłącza to jednak możliwości żądania przez rodzinę partnera części jego majątku z tytułu tzw. zachowku.
Jak zabezpieczyć się przed roszczeniem o zachowek przeczytasz TUTAJ>>. Jeśli masz jakiekolwiek pytania, zachęcam Cię do kontaktu ze mną za pośrednictwem formularza kontaktowego lub naszych mediów społecznościowych.
Wspólne pożycie a najem
Zgodnie z art. 691 Kodeksu cywilnego, osoba pozostająca faktycznie we wspólnym pożyciu (czyli w nieformalnym związku partnerskim) z najemcą lokalu mieszkalnego ma prawo wstąpić w stosunek najmu po śmierci partnera i dalej zamieszkiwać w lokalu już jako główny najemca.
Obejmuje to zarówno związki jednopłciowe, jak i różnopłciowe, co potwierdziły orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Jeśli chcesz się skonsultować w powyższym zakresie, zachęcam Cię do kontaktu ze mną za pośrednictwem formularza kontaktowego lub naszych mediów społecznościowych.
Osoba najbliższa w kontekście prawa karnego
Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach rozszerzył pojęcie „osoby najbliższej” na partnerów żyjących w konkubinacie, jeśli łączy ich więź uczuciowa, fizyczna i gospodarcza.
Dzięki temu partner może mieć np. prawo do odmowy zeznań przeciwko drugiemu partnerowi w sprawach karnych.
Uznanie partnera za opiekuna medycznego
W przypadku choroby partnera, polskie prawo nie przewiduje automatycznego uznania partnera żyjącego w związku nieformalnym za osobę uprawnioną do podejmowania decyzji medycznych.
Aby to zabezpieczyć, warto spisać pełnomocnictwo do podejmowania decyzji zdrowotnych.
Warto także, każdorazowo, zaznaczyć w placówce medycznej swojego partnera lub małżonka osobą uprawnioną do dostępu do twojej dokumentacji medycznej.
Jeśli chcesz się skonsultować lub potrzebujesz wsparcia w zakresie sformułowania takiego pełnomocnictwa, zapraszam Cię do kontaktu ze mną za pośrednictwem formularza kontaktowego, lub naszych mediów społecznościowych.
Zabezpieczenie majątkowe
W przypadku braku formalizacji związku, wspólny majątek nie jest automatycznie podzielony między partnerów.
Warto więc zadbać o odpowiednie umowy cywilnoprawne, takie jak umowa o podziale majątku czy umowa użyczenia.
Jak zabezpieczyć się na gruncie rozliczeń majątkowych przeczytasz TUTAJ>>. Jeśli chcesz się skonsultować lub potrzebujesz wsparcia w zakresie sformułowania niezbędnych umów, zachęcam Cię do kontaktu ze mną za pośrednictwem formularza kontaktowego lub naszych mediów społecznościowych.
Adopcja dziecka
Partnerzy żyjący w konkubinacie nie mają możliwości wspólnej adopcji dziecka. Jednakże istnieje możliwość adopcji dziecka jednego z partnerów przez drugiego, ale proces ten jest skomplikowany i zależy od wielu złożonych czynników. Przeczytasz o tym w kolejnych artykułach.
Jeśli chcesz się skonsultować w powyższym zakresie, już teraz zapraszam Cię do kontaktu ze mną za pośrednictwem formularza kontaktowego lub naszych mediów społecznościowych.
Obowiązki alimentacyjne
W związkach nieformalnych nie istnieje automatyczny obowiązek alimentacyjny między partnerami wobec ich samych.
Niemniej jednak, w przypadku wspólnego dziecka, każdy z partnerów jest zobowiązany do utrzymywania dziecka, w tym także płacenia alimentów na rzecz dziecka, nawet po zakończeniu związku.
Ochrona przed przemocą
Partnerzy żyjący w związkach nieformalnych mogą skorzystać z ochrony prawnej przed przemocą domową.
Możliwe jest np. uzyskanie zakazu zbliżania się dla agresywnego partnera lub nakazanie sprawcy przemocy opuszczenia wspólnego mieszkania.
Związki nieformalne — podsumowanie
Związki nieformalne, zarówno jednopłciowe, jak i różnopłciowe, są w Polsce rzeczywistością dla wielu par, które z różnych powodów nie mogą lub nie chcą zawrzeć małżeństwa.
Choć w niektórych aspektach prawnych osoby pozostające w takich relacjach mogą uzyskać pewne uprawnienia, nadal brakuje kompleksowych regulacji prawnych, które chroniłyby ich interesy na równi z małżeństwami.
Warto więc, aby osoby żyjące w takich związkach były świadome swoich praw i odpowiednio zabezpieczały swoje interesy prawne, np. poprzez sporządzanie testamentów, zawieranie umów cywilnoprawnych lub ustanawianie pełnomocnictw.
Pamiętaj, że w tym zakresie zapewniam Ci kompleksową pomoc prawną, przygotuję dla Ciebie odpowiednie dokumenty i umowy, dostosowane do twoich potrzeb oraz przeprowadzę Cię przez proces ich ewentualnej negocjacji.
Katarzyna Wojs
adwokat
Zdjęcia: Nathan McBride, RDNE Stock project
***
Rodzina patchworkowa — co to znaczy?
Rodzina patchworkowa — co to znaczy?
Czy znasz kogoś, kto rozstał się z partnerem, rozwiódł się, ma dzieci z poprzedniego związku, a teraz tworzy nowy związek, w którym pojawiają się wspólne dzieci? To właśnie klasyczny przykład rodziny patchworkowej.
W rodzinie patchworkowej mamy ją, jego, ich wspólne dziecko lub dzieci, a także dzieci z poprzednich związków. Ale czy to wszystko? [Czytaj dalej…]
