Problemy z aktami urodzenia w rodzinach jednopłciowych to jeden z głównych prawnych i administracyjnych aspektów, które wpływają na sytuację dzieci wychowywanych przez pary jednopłciowe.
W Polsce zgodnie z obowiązującym prawem, akty urodzenia nie mogą uwzględniać dwóch osób tej samej płci jako rodziców, co powoduje liczne komplikacje.
W tym artykule omówię główne problemy związane z tym zagadnieniem.
Polskie prawo nie uznaje możliwości, by w akcie urodzenia dziecka były wpisane dwie osoby tej samej płci jako rodzice. Dotyczy to zarówno dzieci urodzonych w Polsce, jak i tych, które przyszły na świat za granicą w krajach, gdzie prawo uznaje rodzicielstwo jednopłciowe.
Kiedy para jednopłciowa, która ma dziecko za granicą, wraca do Polski i próbuje zarejestrować akt urodzenia dziecka, polskie urzędy zazwyczaj odmawiają, twierdząc, że nie ma podstawy prawnej do uznania obu osób za rodziców. Dzieje się tak nawet w przypadku małżeństw lub związków partnerskich legalnych za granicą, które są rodzicami dziecka zgodnie z prawem innego kraju.
Dziecko wychowujące się w tęczowej rodzinie formalnie ma tylko jednego rodzica. Jego sytuacja jest zatem nierówna względem dzieci urodzonych w związku heteroseksualnym.
Drugi rodzic nie ma formalnych praw rodzicielskich, co wpływa na wiele kwestii związanych z codziennym życiem dziecka – leczeniem, edukacją, podróżami czy też związanych z majątkiem dziecka.
Należy wskazać, że „nieformalny rodzic” nie ma prawa podejmować decyzji dotyczących zdrowia dziecka nawet w sytuacji nagłej konieczności leczenia), wyboru placówki szkolnej czy zajęć pozalekcyjnych, ani nie może bez formalnej zgody biologicznego rodzica wyjechać z dzieckiem na wakacje (tyczy się to nie tylko wyjazdów zagranicznych, lecz także krajowych – rodzica niebiologicznego może bowiem spotkać odmowa zameldowania w obiekcie turystycznym).
Nie bez znaczenia są także kwestie związane z majątkiem dziecka – dziecko nie dziedziczy ustawowo po rodzicu nieuznanym formalnie w akcie urodzenia, a przekazanie darowizn łączy się z koniecznością opłacenia podatku jak w przypadku transakcji z osobą obcą (tj. w tzw. trzeciej grupie podatkowej).
Problemy z aktami urodzenia w rodzinach jednopłciowych
Dzieci par jednopłciowych urodzone za granicą mogą napotkać szczególne trudności w Polsce, jeśli ich akty urodzenia wskazują oboje rodziców tej samej płci.
W takich przypadkach polskie urzędy stanu cywilnego odmawiają zarejestrowania aktów urodzenia zgodnych z zagranicznym prawem, powołując się na polskie przepisy.
Odmowa rejestracji takiego aktu może mieć poważne konsekwencje: dziecko formalnie pozostaje „bezpaństwowe”, co oznacza, że odmawia mu się nadania numeru PESEL, co uniemożliwia dostęp do wielu usług publicznych w Polsce, takich jak opieka zdrowotna, edukacja czy wydanie paszportu.
W takich przypadkach rodzice często podejmują działania prawne w celu zakwestionowania decyzji urzędu, powołując się na prawa dziecka oraz międzynarodowe regulacje.
Możliwym jest wszczęcie postępowania sądowego, celem wywalczenia prawa do uznania obojga rodziców. Jednym ze sposobów jest postępowanie w przedmiocie transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia.
Postępowanie polega na przeniesieniu (zarejestrowaniu) aktu urodzenia sporządzonego w innym kraju do polskiego rejestru stanu cywilnego.
Jest to proces niezbędny, aby akt urodzenia dziecka, które urodziło się za granicą, został uznany w Polsce. Transkrypcja jest konieczna, aby dziecko uzyskało polski numer PESEL, polski akt urodzenia oraz mogło korzystać z pełni praw przysługujących obywatelom polskim.
Jak wygląda procedura?
Pierwszym krokiem jest złożenie wniosku do kierownika urzędu stanu cywilnego w miejscu miejsce zamieszkania rodzica lub w ostatnim miejscu jego zamieszkania w Polsce. W przypadku braku takiej lokalizacji wniosek można złożyć w Urzędzie Stanu Cywilnego w Warszawie.
Potrzebnymi do transkrypcji dokumentami są:
- Oryginalny zagraniczny akt urodzenia (lub jego odpis).
- Tłumaczenie przysięgłe zagranicznego aktu urodzenia na język polski.
- Dowód osobisty lub paszport wnioskodawcy.
- Inne dokumenty mogące być potrzebne w indywidualnych przypadkach, jak np. zaświadczenie o nadaniu numeru PESEL (jeśli dziecko posiada numer PESEL z innego powodu).
- Następnie kierownik urzędu stanu cywilnego sprawdza, czy treść zagranicznego aktu urodzenia jest zgodna z polskim porządkiem prawnym. Zasadniczo zagraniczne akty urodzenia są akceptowane, ale istnieją wyjątki, zwłaszcza gdy akt urodzenia wskazuje na rodzicielstwo dwóch osób tej samej płci.
- Jeśli w zagranicznym akcie urodzenia jako rodzice wpisane są dwie osoby tej samej płci, polski urząd stanu cywilnego zazwyczaj odmawia transkrypcji aktu, powołując się na sprzeczność z tzw. porządkiem prawnym. W praktyce oznacza to, że takie akty urodzenia nie są uznawane w Polsce, a dziecko formalnie pozostaje bez zarejestrowanego polskiego aktu urodzenia.
- W przypadku odmowy transkrypcji aktu urodzenia można złożyć odwołanie do polskich organów administracyjnych, następnie skargę do sądu administracyjnego lub wystąpić do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz). Warto pamiętać, że orzeczenia ETPCz, choć wiążące, nie zawsze prowadzą do natychmiastowej zmiany prawa w Polsce. Niemniej jednak stanowią one ważny precedens, na który można powoływać się w postępowaniach krajowych.
Problemy z aktami urodzenia w rodzinach jednopłciowych — podsumowanie
Problemy z aktami urodzenia w rodzinach jednopłciowych w Polsce prowadzą do poważnych konsekwencji prawnych i społecznych dla dzieci.
Brak uznania praw rodzicielskich obu osób tej samej płci powoduje, że dzieci w takich rodzinach są pozbawione pełnej ochrony prawnej, co wpływa na ich bezpieczeństwo, status obywatelski oraz możliwość korzystania z usług publicznych.
Rozwiązaniem tego problemu może być zmiana przepisów oraz implementacja międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka, które nakazują równość wobec prawa bez względu na orientację seksualną rodziców.
Odmowa transkrypcji zagranicznych aktów urodzenia narusza prawa dziecka, w szczególności prawo do ochrony życia rodzinnego (art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka).
To orzecznictwo może stanowić podstawę do podejmowania dalszych działań prawnych, aby wymusić transkrypcję.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w tej materii – służę pomocą.
Katarzyna Wojs
adwokat
Zdjęcia: Josh Willink, Juan Pablo Serrano
***
Tęczowe dzieci w Polsce — bezpieczna przyszłość tęczowych rodzin
Tęczowe dzieci w Polsce — w Polsce brak dokładnych statystyk dotyczących liczby dzieci wychowywanych przez tęczowych rodziców, ponieważ nie prowadzi się oficjalnych badań na ten temat.
Niemal wszystkie dane na temat tęczowych rodzin w Polsce opierają się na szacunkach organizacji pozarządowych oraz badaniach socjologicznych Organizacje pozarządowe działające na rzecz praw LGBTQ+ szacują [Czytaj dalej…]
