Obecnie coraz więcej osób żyje w związkach nieformalnych, które nazywamy również związkami partnerskimi, związkami kohabitacyjnymi lub konkubinatami.
Wynika to z różnych powodów – dla części osób jest to decyzja podyktowana osobistymi preferencjami, chęcią lepszego poznania osoby partnerskiej przed zawarciem małżeństwa czy brakiem pieniędzy na organizację „wesela marzeń”, dla wielu z osób wynika jednak z ograniczeń zewnętrznych – takich jak brak równości małżeńskiej w Polsce, nieuznawanie przez Polskę związków małżeńskich jednopłciowych zawartych za granicą czy też przedłużający się rozwód własny, czy osoby partnerskiej, uniemożliwiający zawarcie nowego małżeństwa.
W takich przypadkach związek nieformalny może być jedynym wyjściem.
Czym jest związek nieformalny?
Związek nieformalny to relacja między dwiema osobami, które decydują się żyć razem, dzielić codzienne obowiązki, finanse oraz często wspólnie wychowywać dzieci, ale nie mogą lub nie chcą zarejestrować tego związku w żaden formalny sposób.
Z punktu widzenia prawa taki związek różni się od małżeństwa i związków partnerskich zarejestrowanych w krajach, gdzie taka możliwość istnieje.
Podstawowa różnica polega na tym, że związek nieformalny nie wymaga żadnych formalności ani procedur rejestracyjnych. Nie daje też partnerom takich samych praw i obowiązków, jakie przysługują małżonkom. Jednak w niektórych aspektach prawa, jak np. prawo do dziedziczenia po zmarłym partnerze, osoby żyjące w konkubinacie mogą uzyskać pewne uprawnienia, pod warunkiem że udowodnią istnienie faktycznego wspólnego pożycia.
Prawo w Polsce ciągle jeszcze – mimo obowiązku nałożonego wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12 grudnia 2023 r., w którym stwierdzono naruszenie przez Polskę prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego – nie formalizuje związków partnerskich. Nieformalny związek partnerski dotyczy zarówno par jednopłciowych, jak i różnopłciowych.
Związki nieformalne a ochrona prawna partnerów
Pomimo braku formalizacji, osoby żyjące w konkubinacie mogą skorzystać z kilku rozwiązań prawnych, które umożliwiają im ochronę majątkową i prawną. W tym wpisie przedstawię Ci kluczowe możliwości, jakie mają osoby partnerskie pozostające w nieformalnych związkach, aby chronić swoje interesy prawne. Omówię również, jakie umowy i dokumenty warto zawrzeć, oraz podam przykłady skutecznych zabezpieczeń prawnych.
Jeżeli chcesz skonsultować się co do ich treści, zapraszam do kontaktu ze mną za pośrednictwem formularza kontaktowego lub naszych mediów społecznościowych.
Dziedziczenie i testament
Partnerzy żyjący w związku nieformalnym nie dziedziczą po sobie na mocy ustawy tak jak małżonkowie. Aby zabezpieczyć prawo do spadku, konieczne w związku partnerskim jest sporządzenie testamentu.
Testament jest kluczowym dokumentem, który może zapewnić osobom pozostającym w nieformalnym związku partnerskim prawa do dziedziczenia w przypadku śmierci jednej z nich. Bez testamentu, osoba partnerska nie ma prawa do spadku z mocy ustawy, co oznacza, że majątek zostanie przekazany rodzinie zmarłego partnera (zgodnie z tzw. porządkiem dziedziczenia), a nie osobie, z którą dzielił życie.
Warto również pamiętać, że nawet testament nie wyłącza możliwości żądania przez rodzinę osoby partnerskiej części jego majątku z tytułu tzw. zachowku, zatem konieczne będzie także zawarcie kolejnych umów rozporządzających majątkiem na wypadek śmierci.
Należy jednak pamiętać, że nawet testament nie chroni w pełni przed roszczeniami rodziny zmarłego z tytułu zachowku.
Jak zabezpieczyć się przed roszczeniem o zachowek przeczytasz w artykule na naszym blogu.
Umowa kohabitacyjna (umowa związku partnerskiego)
Taka umowa może regulować kompleksowo kwestie związane ze wspólnym bieżącym życiem partnerów – takim jak sposób ponoszenia kosztów bieżącego utrzymania, wnoszenia opłat za mieszkanie, utrzymania domu lub remontu domu, ponoszenia opłat kredytowych czy leasingowych oraz innych aspektów codziennego życia, jak choćby koszty leczenia własnego, wspólnych dzieci czy wspólnie posiadanych zwierząt.
Może także zawierać zapisy dotyczące podziału majątku w przypadku rozstania, co jest szczególnie ważne, gdy osoby partnerskie inwestują wspólnie w nieruchomości lub inne dobra materialne. Podpisanie umowy partnerskiej pozwala uniknąć problemów związanych z nieuregulowanym statusem majątkowym osób żyjących w związku nieformalnym.
Jeśli chcesz się skonsultować w powyższym zakresie lub potrzebujesz wsparcia w zakresie sformułowania niezbędnych umów na podstawie wzoru dostępnego w naszym sklepie, zachęcam Cię do kontaktu ze mną za pośrednictwem formularza kontaktowego lub naszych mediów społecznościowych.
Pomogę Ci przygotować dokumenty w taki sposób, by jak najbardziej odpowiadały Twoim potrzebom i pasowały do twojej sytuacji.
Inne umowy majątkowe
Chociaż osoby pozostające w nieformalnym związku partnerskim nie mogą zawrzeć formalnej umowy majątkowej (czyli tzw. intercyzy, jaką zawierają małżonkowie), to mogą sporządzić umowy majątkowe regulujące kwestie finansowe między osobami partnerskimi.
Umowa taka jest umową węższą niż wspomniana powyżej umowa kohabitacyjna.
Przykładowo może obejmować wspólny zakup nieruchomości, samochodu, remont mieszkania czy zarządzanie wspólnymi oszczędnościami lub podział majątku w przypadku rozstania.
Innym typem umowy jest umowa o tzw. nieodpłatnym pożytku. Taka umowa może być zawarta w celu uregulowania kwestii korzystania z nieruchomości należącej do jednej z osób partnerskich i pozwoli na zapewnienie drugiej z nich prawo do zamieszkania w nieruchomości na wypadek różnych sytuacji, w tym śmierci czy rozstania. Taka umowa jest szczególnie ważna w sytuacjach, gdy jedna z osób jest właścicielem mieszkania, a druga chce mieć pewność, że będzie mogła tam mieszkać także po ewentualnym rozstaniu, czy po śmierci właściciela mieszkania
Umowy majątkowe mogą określać, jak mają być dzielone wspólne środki i zobowiązania w przypadku zakończenia związku. Dzięki temu osoby partnerskie mogą uniknąć sporów finansowych, które mogą pojawić się w momencie rozstania.
Pełnomocnictwo dla partnerów
Osoby partnerskie mogą udzielać sobie wzajemnie pełnomocnictw, które umożliwiają im działanie w imieniu drugiej osoby we wszelkich sytuacjach, w tym kwestiach urzędowych, medycznych, administracyjnych, bankowych czy zarządzaniu finansami.
Pamiętaj, że bank nie może odmówić osobom niespokrewnionym posiadania wspólnego rachunku bankowego. Pełnomocnictwo to może obejmować decyzje związane z leczeniem w przypadku choroby, odbiór dokumentów urzędowych czy zarządzanie majątkiem.
Taki dokument pozwoli na wzajemne reprezentowanie się w sytuacjach wymagających formalnych decyzji, np. w sprawach medycznych czy finansowych. Pełnomocnictwo daje partnerowi prawo do podejmowania decyzji w imieniu drugiego w sytuacjach, gdy sam nie jest w stanie tego zrobić.
Jeśli chcesz się skonsultować w powyższym zakresie lub potrzebujesz wsparcia w zakresie sformułowania takiego pełnomocnictwa, zapraszam Cię do kontaktu ze mną za pośrednictwem formularza kontaktowego, lub naszych mediów społecznościowych.
Ochrona wspólnego miejsca zamieszkania
Zgodnie z art. 691 Kodeksu cywilnego, osoba partnerska zamieszkująca z osobą będącą najemcą lokalu może wstąpić w stosunek najmu po jej śmierci i dalej zamieszkiwać w lokalu już jako główny najemca.
Jest to szczególnie istotne dla par jednopłciowych oraz osób żyjących w związkach nieformalnych, które nie mają innych podstaw prawnych do pozostania w lokalu. Dziedziczenie w konkubinacie wymaga jednak dodatkowych działań prawnych.
Ochrona przed przemocą domową
Osoby żyjące w związkach partnerskich mogą skorzystać z przepisów dotyczących przeciwdziałania przemocy domowej. Możliwe jest np. uzyskanie zakazu zbliżania się dla agresywnego partnera lub nakazanie sprawcy przemocy opuszczenia wspólnego mieszkania.
Obowiązki alimentacyjne
W przypadku wspólnego dziecka, rodzice – niezależnie od formalizacji związku – są zobowiązani do jego utrzymania. Oznacza to, że partnerzy w konkubinacie mogą dochodzić alimentów na dziecko po rozstaniu.
To, że zakończyliście etap jako para, nie oznacza zakończenia związku między rodzicem a dzieckiem.
Związki nieformalne a ochrona prawna partnerów — podsumowanie
Choć w Polsce związki nieformalne a prawo to nadal temat nierozwiązany, osoby pozostające w takich relacjach mogą skutecznie chronić swoje prawa poprzez odpowiednie dokumenty, takie jak testament, pełnomocnictwo, umowa kohabitacyjna czy umowy majątkowe.
Warto świadomie zadbać o swoje interesy prawne i skorzystać z dostępnych możliwości, aby uniknąć problemów w przyszłości. Podział majątku w związku nieformalnym może odbyć się bez zbędnych komplikacji, jeśli zostaną zawarte odpowiednie umowy.
Jeśli chcesz się skonsultować w zakresie ochrony prawnej w związku partnerskim, skontaktuj się ze mną – pomogę Ci przygotować odpowiednie dokumenty i umowy dostosowane do Twoich potrzeb oraz przeprowadzę Cię przez proces ewentualnej negocjacji ich treści.
Katarzyna Wojs
adwokat
Zdjęcia: Nathan McBride, cottonbro studio
***
Jak ubiegać się o alimenty na dziecko? Praktyczny przewodnik dla rodziców
Zapraszam do zapoznania się z praktycznym przewodnikiem dla rodziców o tym, jak ubiegać się o alimenty na dziecko.
Rozstanie rodziców to trudny moment zarówno dla nich, jak i dla dziecka, które w tej sytuacji wymaga szczególnej ochrony. Jednym z kluczowych aspektów, na które należy zwrócić uwagę, jest zapewnienie dziecku stabilności finansowej i zaspokojenie jego podstawowych potrzeb [Czytaj dalej…]
